1. 1. Retoryka opisowa - zasady

Trzy zasady retoryki

Zwarta struktura retoryki opierała się na trzech fundamentalnych zasadach – organiczności, stosowności i funkcjonalności. Od poznania i przyswojenia tych zasad rozpoczynano zazwyczaj w podręcznikach nauczanie retoryki.

Zasada organiczności

Zasada organiczności, zwana także zasadą zwartości, została sformułowana przez Platona. Uważał on, że dzieło retoryczne jest niczym żywa istota i stanowi odpowiednik organizmu w przyrodzie. Jak to ujął w Fajdrosie, mowa nie może z się bez głowy i nóg, powinna mieć tułów i kończyny dobrane do siebie i uwarunkowane całością. Zgodnie z zasadą organiczności, każde dzieło retorycznej sztuki słowa powinno być zamkniętą całością, opartą o wewnętrzny ład i właściwy układ odpowiednich części.

Zasada stosowności

Zasada stosowności, zwana także zasadą taktu, mówiła o właściwym dla tematu i odbiorców doborze środków retorycznych. Sformułował ją Arystoteles. Obejmowała zarówno kwestie estetyczne, etyczne, jak i stylistyczne. Podręczniki rozróżniały stosowność zewnętrzną od stosowności wewnętrznej. Stosowność wewnętrzna polegała na zgodności myśli, słowa i rzeczy – tak, aby odpowiednie dać rzeczy słowo. Nazywano to koherencją rzeczy i słów. Stosowność zewnętrzna odnosiła się do zgodności między sposobem wygłoszenia mowy a możliwościami jej odbioru przez słuchaczy – w zależności od różnych okoliczności czasu i miejsca.

Zasada funkcjonalności

Zasada funkcjonalności, zwana także zasadą celowości, ujmowała dzieło retoryczne jako akt celowego działania. Jej sformułowanie przypisywano sofistom. Zgodnie z tą zasadą, twórca winien być świadomy celu, który mu przyświeca i odpowiednio do niego dobrać środki retoryczne. Sztuka była w retoryce pochodną funkcjonalizmu a zasada ta odnosiła się zarówno do zamysłu, jak również do słownictwa i kompozycji.

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Unported.